ساز عاشیق در موسیقی ترک ها در واقع سازی بود که عاشیق ها آن را مینواختند.
عاشیق ها در مواقع جنگ و شادی و سوگ و سور در کنار مردم بودند و به نواختن عاشیق میپرداختند.
آن ها درد و رنج و شادی و دلاوری های اقوام ترک را با زبان موسیقی به گوش مردم میرساندند.
به همین دلیل علاوه بر موسیقی ترک ها این افراد در بین جوامع ترک نیز احترام خاصی داشتند.

عاشیق ها در نواختن سازهای زخمه ای بسیار تواندمند بودند و انواع سازهای عاشیقی و قوپوز و چگور را مینواختند.
معنی واژه عاشیق به معنی حضور شادی ددر مجالس شادی است یا پند در مجالس روایت یا هشدار در مجالس بزم است.

اما ساز عاشیق چیست؟

عاشیق نوعی ساز در واقع از سازهای زهی مضرابی است که از چوب ساخته میشود.
این ساز دارای کاسه ای گلابی شکل و پر حجم است.
این کاسه در نه قطعه ساخته میشود که علت آن اعتقادات خاص اقوام ترک است.
در حقیقت همه بخش های این ساز از عدد نه ساخته شده است.
نه ترکه کاسه ساز و نه وتر سیم های ساز و نه پرده ساز که البته امروزه تفاوت زیادی با انواع قدیمی آن دارد.

بعضی از سازهای عاشیق امروزی تا ۱۶ وتر دارند یا ترکه ها باریک تر شده و تعداد آن به سیزده یا حتی پانزده قطعه تغییر پیدا کرده است.
بعضی از انواع ساز عاشیق قدیمی دارای دسته تو خالی بودند مه به آن دهراز گفته میشد.

برای ساخت ساز عاشیق ابتدا دسته و کاسه ساز ساخته میشود.
سپس این دو به هم متصل میشوند و صفحه ساز روی آن نصب میشود.
در قدیم صفحه ساز را سه تکه میساختند اما در حال حاضر آن را به صورت یک تکه میسازند.
سپس نوبت به نصب وترها روی ساز میرسد.
و در پایان وتر ها به سیم گیر و گوشه های ساز متصل شده و ساز عاشیق آماده میشود.

آموزشگاه موسیقی شمال تهران

این ساز دارای سه اندازه است.
آناساز برای اساتید عاشیق.
جوره یا جره برای جوانان و نوجوانان تازه کار عاشیق
و تاوارساز برای بانوان عاشیق ساخته میشود.

بدنه ساز عاشیق از جنس توت یا شاتوت ساخته میشود.
دسته آن از جنس چوب راش یا بلوط یا زرددآلو است.
از چوب گردو هم برای ساخت گوشی ها و خرک استفاده میشود.

ساز عاشیق که با چوب گردو ساخته میشود علاوه بر اینکه صدای بلنددتر و شبه فریادتری دارد عمر طولانی تری نیز دارد.
در این سازها سیم گیرها و شیطانک ها از جنس شاخ گوزن یا استخوان شتر ساخته میشود.
البته امروزه آن را از ماده ای مصنوعی به نام روتومول میسازند.

البته آن چه امروزه ساز عاشیق را تهدید میکند این است که برخی سازنده ها بدون تحقیق به تعداد پرده ها و سیم های آن اضافه یا کم کرده و استانداردهای ساخت این ساز رو به فراموشی است.